آيت الله سيد علي کمالي دزفولي ( متولد 1290 ش متوفي 1383 ش ) از قران پژوهان معاصر و پرکار است که در اواخر عمر با برکتش تفسيري ساده با عنوان ( تفسير قرآن براي همه) به رشته تحرير درآورد. اين تفسير که متاسفانه هنوز چاپ نشده است در 44 دفتر به نگارش در آمده و شامل : آيات، ترجمه آيات، مفردات، روايات، تفسير ترتيبي و تدبرات مي باشد [1].
ترجمه آيات مندرج در اين تفسير ترجمه تحت اللفظي و مطابق با زبان مبداء است در اين بخش تقّيد تام و تمام مترجم به کلمات و ساختار لفظي قرآن مشهود است [2]. سبک اين ترجمه ساده و روان است و سعي مترجم در معادل گزيني و واژه يابي علاوه بر قابل فهم بودن ، توجه به اصالت و آرايش ادبي آن واژه ها بوده است توضيحات بسيار اندک تفسيري در ميان پرانتز مشخص شده اند .[3]

کتاب آشنايي با قرآن کريم شرح و ترجمه قرآن براي نوجوانان توسط خانم فرزانه زنبقي در سي جلد به تفکيک هر جزء در يک مجلد تقريبا 100 صفحه اي همراه با تصاويري جذاب و روشنگر به نگارش در آمده است[4] . در هر بخش مترجم بر آن بوده است تا علاوه بر شرح مختصر به شأن نزول آيات اشاره اي داشته باشد و سپس ترجمه مجموعه آن آيات را بدون ذکر شماره در انتهاي ترجمه هر آيه بياورد .
اين ترجمه را مي توان ترجمه اي معادل و به سبک ساده و روان دانست البته با اين توضيح که مترجم به اقتضاي درک و موقعيت مخاطب نوجوان خود و جهت سلاست و رواني هر چه بيشتر نثر، از برخي دقايق کلام قرآن به اغماض مي گذرد. اين ترجمه سليس و روان و خوشخوان مطابق با نثر معيار و مناسب گروه سني نوجوان مي باشد که مترجم سعي تحسين بر انگيزي براي معادل يابي مناسب داشته است.

قرآن شريف عنوان تفسير روشني از سيد ضياء الدين طباطبايي اليزدي مي باشد که به سال 1382 قمري (1340 شمسي ) به چاپ رسيد[5]. اين ترجمه را ـ که ما تنها به نشريه سوم آن شامل سوره هاي مطففين ، فجر، انشقاق، ن و قيامت دست يافتيم ـ مي بايست ترجمه اي آزاد و کاملا تفسيري و بدون تقيد مترجم به کلام مبداء دانست . سبک ترجمه ساده و تقريبا روان است و گر چه با نثر معيار مطابقت کامل ندارد اما براي فارسي زبانان امروزي قابل استفاده است مترجم برخي از توضيحات تفسيري و يا اطلاعات سوره را قبل از ترجمه آن در ميان پرانتز ارائه مي دهد.

تفسير مجمع البيان براي نخستين بار توسط جمعي از فضلا و مدرسين حوزه علميه قم قبل از انقلاب ترجمه شد. مترجمان اين اثر يعني : حسين نوري ، محمد مفتح، علي کاظمي، محمد رازي، احمد بهشتي ، در مجموع ترجمه اي روان و معادل از قرآن ارائه کرده اند . سبک اين ترجمه ساده و مورد فهم خواننده امروزي است. واژه گزيني ها مطابق با نثر معيار است. در اين ترجمه حجم نه چندان زياد توضيحات تفسيري با پرانتز مشخص شده است . [6]

قرآن مبين ترجمه ، توضيح و تفسير فشرده اي از قرآن به قلم علي اکبر طاهري قزويني است. [7]ترجمه به صورت مستقل و در مقابل آيات آمده و تفسير مختصر و فشرده در پاورقي ارائه شده است. اين ترجمه را بايد در عداد ترجمه هاي معادل و گاه تحت اللفظي ناميد، البته مترجم در روش ترجمه نوساناتي داشته و گاه به مرزهاي ترجمه آزاد و تفسيري نيز داخل شده است مانند ترجمه آيه 19 توبه[8] سبک اين ترجمه ساده و روان است و مترجم توضيحات نه چندان زياد تفسيري را با کروشه از متن متمايز ساخته است . از ويژگيهايي اين اثر ترجمه ننمودن اسماء و صفات الهي مانند رحمن و رحيم در بسم الله الرحمن الرحيم مي باشد بدليل اعتقاد مترجم به اينک کلمات ، واژه معادل نداشته و مترجم دقيق آنها مستلزم کاربرد يک جمله است[9]

آقاي بابا صفري ( متولد 1299 ش در اردبيل) شهردار دوران حکومت ملي دکتر مصدق در اردبيل بود وي که هم اينک مقيم استکهلم مي باشد ترجمه اي روان و امروزي از قرآن کريم ارائه داده است . او اين ترجمه را براي اولين بار در سوئد اروپا جهت استفاده مسلمانان فارسي زبان ساکن پنج قاره منتشر کرد و آن را کتابي با مفاهيم ظاهر آيات؛ نام نهاد . اين اثر ترجمه اي مستقل و جداي از متن کلام خداست که بايد شمار ترجمه هاي محتوايي معادل از قرآن قرار گيرد. سبک ساده و روان آن امروزي و واژه گزيني آن متناسب با زبان معيار است . مأخذ اين اثر ، ترجمه هاي : الهي قمشه اي، رهنما، سراج، معزي و پاينده است . مترجم آنچه را از ترجمه اين بزرگان ، نزديکتر به عبارات قرآن يافته با نظرات خود در هم آميخته و اين مجموعه را پديد آورده است . [10]
مترجم توضيحات تفسيري نه چندان زياد خود را در پرانتز مشخص نموده است.وي در ابتداي هر سوره اطلاعات مختصري پيرامون : شماره ترتيبي سوره، نام، مکي يا مدني وتعداد آيات ارائه مي دهد. در انتهاي ترجمه و پس از فهرست سور، فهرستي از اسماء خاص و نيز شرح حالي از مترجم درج شده است .

ترجمه علي اکبر سروري را مي توان از جمله ترجمه هاي معادل و به سبک ساده دانست . [11] سعي مترجم در ارائه ترجمه اي ادبي، شيوا و در عين حال مطابق با نثر معيار بوده است . وي تا حدودي در دست يابي به اين هدف توفيق داشته است مترجم گاه از ترجمه معادل عدول کرده و به مرزهاي ترجمه تحت اللفظي وارد مي شود. حجم اندک توضيحات تفسيري در ميان پرانتز مشخص شده اند اين نکته در نقد ترجمه مذکور حائز اهميت است که گاه مترجم بي توجه به برخي ظرافت هاي ادبي زبان مبدأ به ترجمه دست زده است ؛ مانند عدم انعکاس حصر در ترجمه آيه 5 سوره فاتحه الکتاب .

" انوار درخشان در تفسير قرآن" اثر سيد محمدحسين همداني نجفي معروف به آقا نجفي ( متولد 1322 ق و متوفي 1375 ش) به زبان فارسي و بر وفق مذهب تشيع در 18 مجلد به نگارش درآمده است.[12] اين تفسير کامل در قالب اصطلاحات فلسفي و عرفاني و با نثر و ادبيات متداول در حوزه هاي علميه نگاشته شد. مفسر، ترجمه آيات را فقط تا جلد هفتم ادامه داده است گرايش اجتهادي و نقد و تحليل عقلي اين تفسير قابل توجه است. [13]ترجمه آيات اين تفسير به روش آزاد و تفسيري و سبک آن ساده است . نثر ترجمه در قالب فرهنگ عمومي حوزه هاي علميه شيعه بوده و همراه با اصطلاحات عربي عرضه شده است. نثر ترجمه ، امروزي نبوده و واژه گزيني آن تقريبا بدور از نثر معيار مي باشد . مفسر قسمت ترجمه آيات را با عنوان خلاصه مي آورد و حجم متوسط توضيحات تفسيري ممزوج در متن ترجمه مي آيد مفسر مقيد به ارائه ترجمه اي کامل و فني از قرآن نبوده لذا ترجمه برخي آيات از قلم افتاده است .

گروه فرقان يکي از گروه هاي ضد انقلابي بود که با ترور استاد مطهري ضربه اي جبران ناپذير به نهال نوپاي جمهوري اسلامي زد . اين گروه ،تفسيري با عنوان ترجمه اي از قران کريم نيز براي اعضاي خود ارائه کرده است که نسخه اي تايپي از آن در کتابخانه تخصصي مرکز فرهنگ و معارف قران موجود است . اين اثر را بايد در شمار ترجمه هاي تحت اللفظي برشمرد. سبک ترجمه ساده و در واژه گزيني اصرار مترجم بر انتخاب معادلهاي انقلابي و واژه هاي کوبنده و مبارزه جويانه بوده است . ادبيات به کار رفته در اين ترجمه آن را مخصوص صنف و سن خاصي از خوانندگان بويژه گروههاي مبارزه قرار داده است. معمولا حجم توضيحات تفسيري متوسط اين ترجمه ، در درون پرانتز مشخص شده است. منبع اصلي و مبناي اوليه اين ترجمه "تفسير پيام قرآن" مي باشد. [14]

تفسير جوامع الجامع توسط گروه پنج نفره ترجمه عربي بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي به سرپرستي آقاي صاحبي و تحت اشراف آيت الله واعظ زاده خراساني ترجمه شده است.[15] به اين ترتيب که هر مترجم ترجمه شش جزء از تفسير را عهده گرفت. [16] اين ترجمه از آيات قرآن را مي توان ـ با همه ناهماهنگي که در روش و شيوه ترجمه دارد ـ ترجمه اي محتوايي و معادل به حساب آورد . سبک ساده و روان و امروزي آن قابل توجه است. واژه گزيني و معادل يابي هاي مترجمان مطابق با نثر معيار مي باشد. مترجمان سعي نموده اند تا حجم متوسط توضيحات تفسيري را با پرانتز مشخص کنند .
يکي از مهمترين ويژگي ها و موارد نقد اين ترجمه ، يکدست نبودن شيوه ترجمه و عدم دقت مترجمان در همسان سازي ترجمه عبارات و اصطلاحات مشابه است . شايد اين ضعف با ويراسته اي نهايي قابل رفع مي بود مانند بسم الله الرحمن الرحيم به اشکال مختلف ترجمه شده است :«به نام خداوند بخشنده مهربان» ( در سوره حمد) به نام خداوند بخشايشگر ( در سوره بقره) به نام خداوند بخشنده بخشايشگر ( در سوره محمد(ص) .

تفسير في ظلال القرآن از سيد بن قطب معروف به سيد قطب( متولد 1326 ق مصر) به زبان عربي و بر طبق مذهب شافعي اشعري به نگارش در آمد. وي از مبارزان بزرگ گروه اخوان المسلمين و از ياران حسن البناء بود که سرانجام توسط دولت جمال عبد الناصر به اعدام محکوم شد. بخش اعظم اين تفسير که در زندان نگاشته شد بيشتر صبغه اجتماعي و گرايش حرکت زايي دارد و مفسر در اين تفسير به شدت طرفدار نهضت ديني البته با رويکرد دين مايه هاي گرايش متحجرانه سلفي است.[17]
اين تفسير که در سي جزء به تعداد اجزاء قرآن به نگارش در آمد در هشت مجلد بارها به چاپ رسيد. مصطفي خرم دل يکي از محققاني است که اين تفسير را در سال 1366 خورشيدي ترجمه کرده است و در آن به ترجمه آيات نيز پرداخته است . اين اثر ،ترجمه اي محتوايي و معادل از آيات قرآن به دست مي دهد البته با سبکي ساده و با نثري روان و بدور از تکلف و تصنع . واژه گزيني اين ترجمه ، روان و مطابق با زبان معيار بوده و امروزي است. حجم متوسط توضيحات تفسيري گاه در درون پرانتز و گاه ممزوج با متن اصلي ارائه شده است.[18]

"در سايه قرآن" اولين ترجمه از تفسير في ظلال القرآن اثر سيد قطب به زبان فارسي است که توسط مرحوم احمد آرام به انجام رسيد. اين کتاب در واقع تلخيصي از مجموعه تفسير في ظلال مي باشد . مترجم اين تفسير ضمن ترجمه کتاب به تفسير مجمع البيان طبرسي ـ جهت اطمينان ـ نظر داشته است[19] ترجمه قسمت آيات اين مجموعه را بايد ترجمه اي محتوايي معادل بر حساب آورد. سبک ساده عربي پيرايه، روان و خوشخوان آيات نشان از سابقه مترجم در امر ترجمه فني از زبان عربي به فارسي مي دهد . واژه گزيني هاي اين ترجمه مطابق با نثر معيار و کاملا امروزي است .

ترجمه محمد علي عابدي از جزء 29 و 30 قرآن (از تفسير في ظلال القرآن سيد قطب در 2 جلد) در سال 1362 منتشر شد. [20] بخش ترجمه آيات را در اين اثر ، بايد ترجمه اي آزاد و تفسيري و با سبک ساده بر شمرد . سعي مترجم در ارائه ترجمه اي روان و شيوا از قرآن بوده امّا او از مرزهاي ترجمه فراتر رفته و وارد حوزه تفسير گشته است. اگر چه مترجم برخي مواقع عين واژه ها و يا ترکيبات عربي را در ترجمه مي آورد مانند : صراط مستقيم و يا صفات خدا از جمله غفور و رحيم اما نثر آن تا حدودي قابل فهم براي مخاطب امروزي است .حجم زياد توضيحات تفسيري غالبا در متن اصلي ترجمه ممزوج شده است.

ترجمه آيت الله سيد علي خامنه اي از آيات قرآن در ضمن ترجمه "تفسير في ظلال " از سيد قطب قرار دارد . [21] اين اثر را مي توان از ترجمه هاي معادل قرآن به شمار آورد . سبک ساده و نثر روان و بي تکلف و شيواي ترجمه ، کاملا امروزي و مطابق با نثر معيار مي باشد. واژه گزيني آن نيز دقيق و مطابق با زبان نوشتاري و گفتاري فارسي زبان امروز است مترجم حجم توضيحات تفسيري نه چندان زياد و قابل توجه خود را با پرانتز مشخص نموده است. اين ترجمه که در سالهاي قبل از انقلاب اسلامي نگاشته شده است ، قرار بود در مجموعه اي از ترجمه ديگر مجلدات اين تفسير که توسط آقايان دکتر محمد مفتح و حجتي کرماني به انجام مي رسيد به چاپ برسد که به دلايلي اين کار ميسر نشد. [22]

تفسير روشن اثر مرحوم حسن مصطفوي ( متوفي 1384 ش) در شانزده جلد و تفسير تمام قرآن مي باشد و دوره کامل آن در سال 1380 به چاپ رسيد [23] البته چند جلد اول اين تفسير قبل از چاپ دوره‏اى، در سال 1366- 1374 ش توسط انتشارات چاپ و انتشار يافته است
.روش مفسر در ترجمه آيات روش آزاد و تفسيري است و اين بر اساس ديدگاه مبنايي است که ايشان داشته است وي ترجمه قرآن بدون در نظر گرفتن بيان و افاده مقصود را از مصاديق بارز و کامل تحريف کلام الله مي داند ، لذا ترجمه لفظ به لفظ را نيز بر خلاف حق و موجب ضلالت و گمراهي و انحراف مي پندارد[24]و قائل است که بايد هيأتي بجاي ترجمه ، تفسير کوتاه و مختصر ارائه دهد[25] و بر همين مبنا ايشان خود در تفسيرشان اين هدف را پي مي گيرد. سبک ساده امّا عبارات مملو از واژه ها و اصطلاحات عربي و قرآني ـ ترجمه نشده ـ از ويژگيهاي اين ترجمه است. عليرغم آنکه اين ترجمه به روش آزاد و تفسيري است اما ساختار زبان مبداء رعايت شده است .